Late Modern English letters

Op de lagere school moesten meisjes vroeger een merklap borduren, in kruissteek. Er is ook een merklap die aan Jane Austen wordt toegeschreven, voor het eerst in 2012 door de Bodleian Library tentoongesteld, maar helaas in privébezit, zodat we hem op deze reis niet kunnen zien. Er is trouwens wel een borduurpakket van te koop, zodat je hem kunt namaken.

Maar ook voor taalkundigen is de merklap interessant: op het eerste gezicht lijkt er namelijk een fout in de tekst te staan.

Give the Lord the Honour doe unto his Name

Doe, in plaats van due, het staat er echt! Dit zou bewijs kunnen zijn van wat taalkundigen ‘yod dropping’ noemen, waardoor we tegenwoordig suit (bijvoorbeeld) anders uitspreken dan vroeger. Due wordt tegenwoordig ook anders uitgesproken door Britten en Amerikanen. En waarschijnlijk dus ook door Jane Austen.

Jane Austen is op 18 juli 1817 overleden, waarschijnlijk aan de gevolgen van de ziekte van Hodgkin. Dat gebeurde in Winchester, waar ze voor medisch advies naartoe was gebracht. Ze is ook in Winchester begraven, zonder dat haar moeder en haar zus Cassandra daarbij aanwezig mochten zijn: begrafenissen waren een mannen-aangelegenheid. Haar grafsteen ligt daar in de kathedraal, met een tekst die waarschijnlijk door haar broer Henry is opgesteld, maar die geen recht doet aan haar schrijverschap.

Wat verder ook opvalt in de tekst is het gebruik van de lange <s> in woorden als illness en warmest, op een manier die voor die tijd heel ouderwets was. Misschien is hiervoor gekozen vanwege het plechtige karakter van de tekst.

Vlak voor Cassandra’s verloofde, Tom Fowle (1765-1797), naar West-Indië vertrok, had hij zijn testament laten opmaken. Dat was maar goed ook, want helaas overleed hij daar. Zijn testament bevatte een legaat van £1000 voor Cassandra, die hem eeuwig trouw is gebleven. Die £1000, vastgezet  tegen een jaarlijkse rente, bleef  haar enige vorm van inkomen totdat Jane stierf in 1817, en zij vrijwel al haar bezittingen aan haar zus na liet. Kon zij daarvan rondkomen? Hoeveel had zij naar onze maatstaven te besteden?

Om dat om te rekenen heeft het National Register of Archives een handig programmaatje ontwikkeld, een Currency Converter, waarmee je vrij precies kunt omrekenen hoeveel een bedrag uit het verleden waard was.

Geen onaardig bedrag dus, al vormde Jane’s erfenis twintig jaar later hier een belangrijke aanvulling op. In haar eigen testament heeft Cassandra die £1000 aan de familie Fowle ‘terugbetaald’ in de vorm van een legaat aan Tom’s postuum (voor hem dan) geboren nichtje Caroline Elizabeth.

‘Cassandra died a rich woman, you know,’ vertelde een mede-congresbezoeker me eens bij Cassandra’s graf in Chawton. Uit haar testament blijkt dat ze meer dan £5000 onder haar erfgenamen te verdelen had. En zelfs een heel klein stukje land.

Love and friendship – in Jane Austens eigen spelling: freindship – is niet één van haar gepubliceerde romans. Het is een jeugdwerk (Juvenilia, Volume the Second), geschreven toen ze pas 15 was. Het manuscript bevindt zich in de British Library, maar tijdens de reis zullen we Volume the First te zien krijgen, dat in het beziti s van de Bodleian Library.  Online zijn de drie deeltjes van de Juvenlia te zien en te bestuderen op de website Jane Austen Fiction Manuscript, geproduceerd door Jane Austen-kenner Kathryn Sutherland. Kathryn Sutherland heeft ook prachtige facsimile-uitgaven van de Juvenilia uitgebracht.

Een filmpje over de Juvenilia is te vinden op Youtube, waar we tegelijkertijd kennis kunnen maken met Kathryn Sutherland. En van Love and freindship is een film gemaakt, in 2016.

In het kader van de 444ste verjaardag van de universiteit Leiden, hebben verschillende hoogleraren op 8 februari 20019 gastlessen gegeven op basisscholen in Leiden en Den Haag. ‘Meet the Professor’ heette het programma. Mijn gastles ging over Jane Austens brieven, en Omroep West heeft daar een opname van gemaakt:

During the next few weeks, I will be posting bits of information especially intended for the participants of the Jane Austen trip ‘Love and Friendship’ (well, Freindship actually: more about that later) that will take place between 21 and 26 July, and which I have been asked to accompany as a Jane Austen specialist. I’ll be doing this mostly in Dutch – apologies for that to this blog’s English speaking followers!

Laten we beginnen met het nieuwe biljet van tien pond, dat in 2017 is uitgegeven, de tweehonderdste sterfdag van Jane Austen.

Het is echt prachtig, maar er is van alles mee mis: Jane Austen heeft er bijvoorbeeld nooit zo uitgezien. We hebben maar één echt portret van haar, geschilderd door haar zus Cassandra, en daarop ziet ze er tenminste niet uit als een tienjarig meisje:

En dan die tekst, I declare after all there is no enjoyment like reading.  Ook dit heeft tot veel commentaar geleid, zoals te lezen is in dit artikel uit de Guardian. En hier is de passage uit Pride and Prejudice waar het allemaal om gaat: Jane Austen echt op haar best!

Miss Bingley's attention was quite as much engaged in watching Mr.
Darcy's progress through _his_ book, as in reading her own; and she was
perpetually either making some inquiry, or looking at his page. She
could not win him, however, to any conversation; he merely answered her
question, and read on. At length, quite exhausted by the attempt to be
amused with her own book, which she had only chosen because it was the
second volume of his, she gave a great yawn and said, "How pleasant it
is to spend an evening in this way! I declare after all there is no
enjoyment like reading! How much sooner one tires of any thing than of a
book!--When I have a house of my own, I shall be miserable if I have not
an excellent library." (uit: Project Gutenberg)